พระยาวิเชียรปราการ (บุญมา)

พระยาวิเชิยรปราการ หรือ พระยาจ่าบ้าน (นามเดิม "บุญมา") เป็นพระยาประเทศราชนครเชียงใหม่สมัยกรุงธนบุรี ช่วง พ.ศ. 2317 - พ.ศ. 2319

เมื่อพระเจ้าอังวะยึดนครเชียงใหม่ได้แล้ว โป่มะยุง่วนแม่ทัพพม่าได้ตั้งพระยาจ่าบ้าน (บุญมา) เป็นพระยาสุรสงคราม และมอบหมายให้ไปตีทัพสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีที่ยกขึ้นมาตั้งอยู่ที่นครลำพูน แต่พระยาจ่าบ้านและพระยากาวิละกลับเข้าสวามิภักดิ์ต่อพระเจ้ากรุงสยาม เมื่อสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรียึดเมืองเชียงใหม่ได้แล้ว จึงได้ตั้งพระยาจ่าบ้านขึ้นเป็นพระยาวิเชียรปราการ ให้เจ้าเมืองเชียงใหม่มีอำนาจปกครองตนเอง ในฐานะเมืองประเทศราชอยู่ภายใต้ราชอาณาจักรสยาม ซึ่งประกอบพิธี ณ วัดพระธาตุหริภุญชัยวรมหาวิหาร

เมืองเชียงใหม่ ในรัชสมัยของพระยาวิเชียรปราการ ประสบปัญหาด้านกำลังพลอย่างมาก เนื่องจากบ้านเมืองมีศึกสงครามต่อเนื่องเป็นเวลายาวนาน มีกำลังคนในเมืองเชียงใหม่เพียง 1,900 คน ไม่อาจจะปกป้องรักษาเมืองได้ เมื่อเมืองเชียงใหม่ถูกพม่าล้อมเมืองเป็นเวลา 8 เดือน จนราษฎรประสบภัยอดอยาก จนมีทัพสยามมาช่วยตีจนพม่าแตกพ่ายกลับไป

ราวปี พ.ศ. 2319 พระยาวิเชียรปราการเห็นว่าเมืองนี้มีไพร่พลน้อยเกินกว่าจะอยู่ยั้งเป็นเมืองต่อไปได้ จึงย้ายไปพำนักที่เมืองลำปาง เพื่อขอความช่วยเหลือจากเจ้าเจ็ดตน พระยาวิเชิยรปราการในฐานะเจ้าเมืองเชียงใหม่ พยายามเคลื่อนไหวโดยกลับมาตั้งมั่นในบริเวณรอยต่อระหว่างเชียงใหม่-ลำพูน จากนั้นได้เคลื่อนไหวจากเมืองลำปางมาที่ท่าวังพร้าว ใน พ.ศ. 2320 ต่อมาจึงมาตั้งมั่นที่เวียงหนองล่อง จากนั้นย้ายไปวังสะแกงสบลี้

ในราว พ.ศ. 2322 พระยาวิเชียรปราการถูกพระเจ้ากรุงธนบุรีลงโทษให้จำคุกที่กรุงธนบุรีในข้อหาฆ่าอุปราชก้อนแก้ว ซึ่งในที่สุดพระยาวิเชิยรปราการก็ถึงแก่พิราลัยที่กรุงธนบุรี เมืองเชียงใหม่ถูกปล่อยร้างไปประมาณอีก 20 ปี คือ ระหว่าง พ.ศ. 2319- พ.ศ. 2339 พระเจ้ากาวิละจึงได้ฟื้นฟูเมืองเชียงใหม่อีกครั้ง